Arnstein (97) vart flaumkjendis: – Eg er glad for kvar morgon eg kan stå opp og klare meg sjølv

Arnstein Groven (97) frå Nesbyen vart evakuert med hjullastar under ekstremvêret «Hans». Hendinga gjorde han raskt til TV-kjendis. Men kven er eigentleg Arnstein Groven?

Ein strålande blid kar i plettfri overall inviterer oss inn i stova. Huset gjekk akkurat klar då vatnet fløymde inn over bygda natt til onsdag 9. august. Saman med dei andre i nabolaget vart han løfta inn på trygg grunn i skuffa på ein hjullastar.

– Me stod i skuffa og hadde eit røyr å halde oss i. Så drog dei av garde med oss utover innsjøen. Det var køle mørkt, men då eg kjende halvmånen i rundkøyringa forstod eg kor me var. Så senka dei skuffa fint ned på bakken ved Idrettshallen, og me spaserte inn, fortel Arnstein.

– Alt fungerte. Det gjekk fantastisk. Alle var fantastiske. Så til dei grader. Ingenting svikta. Me vart stelt med som om me var på eit hotell dei to dagane me var i Idrettshallen.

Det vart ikkje «fiske ut kjøkenglaset» eller nokon «ørret i steikepanna», som han entusiastisk fortalde om på TV2. Alt vart henta frå fantasien. Arnstein håpar ingen vart støytt av orda han valde under slik ei alvorleg hending.

I ettertid har han hatt fleire storfine besøk, ordføraren i Nesbyen, TV2, Hallingdølen og til og med stortingspresidenten - som inviterte til lunsj på Stortinget.

– Men du veit, desse beina mine, då.

Groven humrar og rister på hovudet. Han er trass alt 97 år. Det er ikkje småtteri. Men han har akkurat vore ei veke i Oslo hjå døtrene sine.

– Kva er hemmelegheita? Korleis er du vorte så gamal?

– Eg trur det er tilfeldig, eg, smiler han. Arnstein er einaste attlevande i ein ungeflokk på åtte. Bruket han voks opp på heiter Groven og ligg i Åsbøgrend i Nore.

Som ung soldat i Tysklandsbrigaden rett etter krigen, såg han herjingane i Tyskland med eigne auge. Han har sterke minne frå krigen også, og fortel mellom anna om ein jentunge i Nore som vart drepen. Arnstein blir alvorleg.

– Kvidde du deg ikkje for å dra til Tyskland?

– Trur du me hadde noko val? Me vart kommandert. 4000 norske om gangen, underlagt England, fortel Arnstein. Kvar kontingent var ute i eitt år.

Groven gjorde militærtenesta si i det andre kompaniet frå Norge som drog nedover. Han var sambandsmann i ingeniørvåpenet. Stasjonert i fjellbygda Holzmunden. Også der opplevde han flaum, i elva Weser.

– Det var ålingar og, i same kompani, minnest han.

Soldatane ambulerte i Höxter, Hannover og Duderstadt. På perm tok dei turen til Berlin. Der såg dei Hitlers residens og Rikskansleriet. Nordmennene budde då på Olympiastadion, feriestad for dei internasjonale styrkane.

Det var nød i Tyskland. På gata var det tjukt med ungar rundt soldatane. På kveldstid vart soldatane omsverma. Mange kvinner var i nød.

– 98 ungar vart fødde i Tyskland etter den brigaden eg var i, seier Arnstein.

– Men du vart ikkje far der nede?

– Eg gjekk fri. Han humrar: – Men så gjorde eg ikkje noko gale heller.

Arnstein gyser når han fortel om Hannover. Byen var utbomba.

– Me såg all fælheita. Ingenting var bygd opp att. Me kunne kjenne lukta av lik overalt, fortel han.

Som løn for innsatsen i julerevyen under tenesta i Tyskland, fekk soldatane reise til ein plass dei kunne velja sjølve. Arnstein Groven ville til Paris opp i Eiffeltårnet.

Før OL 1952 kom Arnstein kom til Nesbyen som følge av jobben i Telegrafverket. Her trefte han Kari.

– For meg som var frå Åsbøgrend, var Nesbyen som eit bysentrum. Eg mista dessverre Kari då ho var berre 42 år, i kreft, fortel han. Arnstein sat att med to jenter. Heldigvis hadde han kjekke svigerforeldre som tok seg av jentene medan han var borte på jobb heile veka. Slik var det i mange, mange år.

I 42 år jobba han i telegrafverket. Før det jobba han med kraftutbygginga i Numedal.

I 33 av åra i Telegrafverket jobba arbeidsbestyrar Groven med å automatisere liner og hussentralar i Oppland og Hedmark. Det kunne fort bli 45.000 kilometer i to store montør-bilar. Dei var åtte mann på montasjelaget, og hadde lastebil med kran.

– Eg kjenner kvar krik og krok. Eg var som ein farande fant. Alle dei flotte jentene på sentralane vart overflødige ettersom me automatiserte sentralane. Ein kan vel seie at eg har vore med og lagt ned styggmange jenter.

Han sprett opp frå stolen for å ta telefonen. Det er kameraten Kolbjørn som ringer.

– No er eg litt travel, eg ringer seinare, seier han og kjem attende til bordet med sin karakteristiske gonge. Han er trass alt 97.

Som ung linjearbeidar for Telegrafverket var han med og drog tråd mellom Hemsedal og Gol. Det var vinter og 33 minusgrader. Til vanleg fyra dei opp bål og lagde kaffi og åt under ei gran.

– Hugs, det var ikkje varmedress den tida. Eg var heldig som hadde vadmålsklede som mamma hadde vove og sendt bort for å få stampa. Stoffet laga ho brok tå. Men det var verre med beina. Me hadde pluggastøvla med heljødn. Det vart som å gå på to ispinnar. Me stod oppe i stolpen på jern. Ein vart tela med ein gong. Me jobba så lenge me klarte, så var det å flyge etter vegen for å halde varmen. Gubben på Hjelmen kom bort og sa at me skulle kvile inne hjå han. Nei, den vinteren vil eg aldri gløyme.

Han er seig, han Arnstein. Plen og hekkar klypte han til for eit år sidan. Golva vaskar han sjølv.

– Søv du godt no, etter flaumen?

– Eg har sove dårleg så lenge eg kan hugse. Eg hadde frykteleg mykje å gjere i jobben. Heile Oppland var fullautomatisert då eg vart dimittert som 64-åring. Og akkurat då eg slutta, kom digitaliseringa.

– Kor lang tid bruker du på å bli klar om morgonen – og kva gjer du?

Å, eg må nok ha ein time. Eg er nøye med kroppen min. Eg vaskar alt eg får tak i, både framme og bak.

– Kven er førebiletet ditt?

Mamma, då veit du. Og pappa. Ein kjem ikkje bort frå det.

– Om du kunne bu kor som helst – kor ville du budd, og kvifor?

Er nok på Nesbyen det, altså. Lettvint og flatt.

– Kva var din første jobb?

På Nore II, kraftutbygginga, frå eg var konfirmant som 15-åring. Der var det behov for hjelp. Først i smia, så i tunnelen.

– Om du kunne endra noko med deg sjølv, kva hadde det vore?

At eg ikkje må skrike så høgt, ha ha.

– Når var du sist så fornøgd som du kan bli – og kvifor?

Då me i Telegrafverket var ferdige med automatiseringa i Oppland - etter 33 år.

– Kva var det siste du googla?

Eg er ikkje på internett, så eg ringer dottera mi.

– Kva motiverer deg i kvardagen?

Eg er glad for kvar morgon eg kan stå opp og klare meg sjølv.

– Kva ville du bli då du var liten?

Å eg veit ikkje, etter konfirmasjonen var det rett ut i jobb. Me måtte tene pengar.

– Om du kunne reise tilbake i tid, kva år ville du besøkt – og kvifor?

Eg ville reist til Holzminden - i dag. Eg har ikkje vore der sida eg var i militæret i 1947 - det hadde vore kjekt å sjå korleis det ser ut der i dag.

– Korleis trur du venene dine vil beskrive deg?

Brukbar!

– Om du kunne ete middag med fire personar, levande eller døde, kven ville det vore?

Kona mi Kari som døydde berre 42 år gamal, døtrene mine og så ville eg hatt med foreldra mine. Det blir fem det.

– Har du hatt eit kallenamn?

– «Katten». Ein onkel kalla meg for det. Eg for ut etter mørkets frambrot.

– Kva er den farlegaste tingen du har gjort?

Båtfiske i høgfjellet i hardvêr. Me visste ikkje kva redningsvest var før.

– Kven skulle spelt deg i filmen om ditt liv?

Kameraten min, Kolbjørn.

– Kva er ditt beste barndomsminne?

Det må vere tvillingsystera mi, Gudrun. Me hadde så mykje glede av kvarandre.

– Kven har betydd mest for deg – og kvifor?

Det må bli mamma. Ho var så hjarteleg snill som eit menneske kan vere. Eg har berre lyse minner etter henne.

– Kva tankar har du om det å bli gamal?

At ein held seg frisk den tida som er sett til å leve.

– Huset ditt står i brann. Alle liv er berga og du har høve til å ta med deg éin gjenstand ut. Kva vel du?

Det må bli fotografi av jentene mine, det.